Raport „Uczniowie uchodźcy w polskich szkołach. Gdzie jesteśmy u progu kolejnego roku szkolnego?” to efekt drugiej fali badań zainicjowanych przez Centrum Edukacji Obywatelskiej. Projekt, zrealizowany przez polsko-ukraiński zespół badaczy, skupia się na społecznościach szkolnych, których częścią są uczniowie z Ukrainy. Celem było zrozumienie ich potrzeb, wyzwań oraz zaprojektowanie wsparcia dla szkół. Poniżej przedstawiamy najważniejsze wnioski z liczącego 112 stron raportu. Zachęcamy też do zapoznania się z całym tekstem lub jego streszczeniem znajdującym się na stronie CEO.
Sytuacja uczniów z Ukrainy w polskim systemie edukacyjnym. Wnioski z raportu
Raport omawia sytuację uczniów uchodźczych z Ukrainy w polskich placówkach edukacyjnych. Badania miały na celu poznanie wyzwań i potrzeb szkół goszczących uczniów z Ukrainy. Wyniki wskazują, że choć ukraińscy uczniowie doceniają edukację w Polsce, napotykają na liczne problemy. Zaliczyć można do nich przeciążenie ilością zadań, trudności językowe, różnice kulturowe i przejawy ksenofobii.
Te i inne najważniejsze wnioski z raportu ujęliśmy na poniższej liście:
- Doświadczenia uczniów ukraińskich. Na wspominane wyżej doświadczenie przeciążenia wpływa nie tylko ilość obowiązków w nowym systemie, ale przede wszystkim konieczność nauki w dwóch systemach, która jest codziennością wielu uczniów. Dochodzi do tego stres związany z przystosowaniem się do nowego środowiska, bariery językowe i kulturowe i niestety też doświadczanie niechęci ze strony innych dzieci.
- Perspektywa dyrektorów i nauczycieli – dążenie „normalności”. Po półtora roku od przybycia pierwszych uczniów z Ukrainy, nauczyciele i dyrektorzy często traktują uczniów ukraińskich podobnie jak polskich. Chcą w ten sposób niejasko przyspieszyć asymilację i powrót do norm sprzed kryzysu. Nacisk na asymilację może jednak prowadzić do marginalizacji uczniów ukraińskich. Istnieje potrzeba bardziej zindywidualizowanego podejścia i rozwiązań systemowych, które uwzględniają specyficzne potrzeby uczniów z Ukrainy.
- Separacja zamiast integracji. Jednym z ważnych problemów jest separacja uczniów, z oddzielnymi klasami dla uczniów obcojęzycznych. W wielu szkołach uczniowie polscy i ukraińscy uczą się osobno. Takie podejście hamuje integrację. Najlepsze efekty, promujące wzajemne zrozumienie i szacunek, przynoszą klasy mieszane.
- Wyzwania związane z oddziałami przygotowawczymi. Chociaż oddziały przygotowawcze to placówki istotne i ważne w procesie integracji, w obecnej formie prowadzą one do izolacji uczniów ukraińskich. Brakuje w ich działaniu aktywności promujących integrację, co prowadzi do dzielenia dzieci oraz konfliktów na tle narodowościowym.
- Nauka polskiego i inne problemy edukacyjne. Język polski stanowi dla wielu ukraińskich uczniów wyzwanie. Chociaż dostępne są dodatkowe zajęcia z języka, ich skuteczność jest ograniczona przez różne czynniki, takie jak niewłaściwe godziny zajęć czy brak odpowiednio przygotowanych nauczycieli. Jednocześnie właśnie nauka języka polskiego i uczenie się w klasach mieszanych są kluczowe dla osiągnięć edukacyjnych. Istotne bariery w realizowaniu osiągnięć edukacyjnych, na jakie wskazuje raport, to poczucie tymczasowości, trudności ekonomiczne oraz wspominane już łączenie nauki w dwóch systemach – polskim i ukraińskim.
- Wyzwania dla nauczycielek i nauczycieli: Osoby uczące często nie czują się odpowiednio przygotowane do pracy z klasami wielokulturowymi. Postrzegaj różnorodność jako obciążenie, a nie wartość dodaną. Zauważono również trudności związane z właściwym ocenianiem uczniów w kontekście, z uwzględnieniem ich specyficznych potrzeb i tła kulturowego.
Potrzebne są zmiany systemowe
Szczegółowa lektura raportu pozwoli zapoznać się z konkretnymi case stuides i szeregiem innych problemów, jak niewystarczający dostęp do asystentek(-tów) kulturowych czy strach przed wzrastającą różnorodnością społeczeństwa. Wnioski z raportu sugerują potrzebę m.in.:
- wprowadzenia systemowych działań promujących integrację i przeciwdziałającym wykluczeniom,
- lepszego przygotowania nauczycieli do pracy w środowisku wielokulturowym,
- dostosowania metodyki nauczania do potrzeb uczniów uchodźców,
- stworzenia systemu monitorowania skuteczności działań edukacyjnych dla różnotonnych grup dzieci.
Zachęcamy do zapoznania się z całością raportu. Jeśli jesteś nauczycielem, rodzicem, administratorem szkolnym lub po prostu zainteresowanym obywatelem, lektura tego raportu dostarczy Ci ważnych wskazówek na temat tego, jak wspierać uczniów uchodźczych w ich drodze edukacyjnej.
Raport „Uczniowie uchodźczy w polskich szkołach. Gdzie jesteśmy u progu kolejnego roku szkolnego?” został opracowany w ramach projektu realizowanego we współpracy z Plan International i sfinansowany ze środków UKAid. Z tekstem w wersji polskiej i angielskiej wraz ze streszczeniem można zapoznać się na stronie Centrum Edukacji Obywatelskiej.