Wraz z eskalacją konfliktu w Ukrainie zostały wprowadzone nowe zasady dotyczące przejścia przez ukraińską granicę obywateli płci męskiej. W związku z ogłoszeniem powszechnej mobilizacji, na tę grupę osób zostały nałożone pewne ograniczenia, które wraz z biegiem czasu ulegały modyfikacjom — dlatego też dzisiaj przedstawiamy kompleksową informację na ten temat.
„Powszechna mobilizacja” — co to takiego?
[…] Mobilizacją nazywa się przejście sił zbrojnych państwa z etapu pokojowego na organizację stanu wojny, przekształcenie gospodarki pokojowej w gospodarkę wojenną oraz dostosowanie administracji państwowej dla potrzeb wojny.
Jacek Solarz, Doktryny militarne XX wieku. Kraków: Avalon, 2009
Najważniejsze przepisy
Pojawienie się Ukazu Prezydenta Ukrainy №69/2022 z dnia 24 lutego 2022 r. (ogłaszającego powszechną mobilizację) rozpoczęło szereg zmian związanych ze swobodnym przekraczaniem granic. Generalna zasada głosi, że mężczyźni pomiędzy 18 a 60 rokiem życia nie mogą opuścić terenu kraju. Jednakże, od tej zasady jest przewidziany szereg wyjątków. Dotyczą osób, które:
- posiadają ważny dokument potwierdzającym niepełnosprawność (niezależnie jakiej grupy; dokument musi zostać wydany w Ukrainie) albo zaświadczenie o przyznaniu emerytury lub renty, albo zaświadczenie potwierdzające przyznanie pomocy społecznej;
- na podstawie decyzji Komisji Wojskowo-Lekarskiej zostali wyłączeni z obowiązku wykonywania służby bądź stwierdzono nieprzydatność takiej osoby w wojsku na okres dłuższy niż sześć miesięcy
- mają na utrzymaniu troje i więcej dzieci w wieku do lat 18 (więź ojcostwa nie jest wymagana, a sam fakt łożenia na dzieci);
- wychowują samotnie jedno i więcej dzieci;
- sprawują pieczę nad dziećmi z niepełnosprawnościami (w tym nad dziećmi z porażeniem mózgowym) – samodzielnie, jeżeli przedstawi się odpowiednie dokumenty, które potwierdzają, że dzieci znajdują się poza granicami;
- potrzebują leczenia za granicą — w tym ci, którzy są poszkodowani w wyniku działań wojennych;
- na stałe mieszkają za granicami Ukrainy;
- są wolontariuszami, którzy działają na rzecz niesienia pomocy humanitarnej Ukrainie, w tym Zbrojnym Siłom Ukrainy;
- są marynarzami (na zasadach szczególnych);
- mają status studenta uczelni zagranicznej;
- są pracownikami kolei;
- towarzyszą kobiecie, która jest w minimum 35 tygodniu ciąży;
- są urzędnikami państwowymi, w tym samorządowymi (na zasadach szczególnych);
- posłom różnych szczebli, urzędnikom państwowym i innym urzędnikom.
Ukraińska Straż Graniczna przygotowała dokładne informacje na temat przekraczania granic przez mężczyzn ukraińskich — z omówieniem wyjątków, potrzebnych dokumentów oraz podaniem podstawy prawnej. Wzory dokumentów są dostępne także w dokumencie poniżej.
Odpowiedzialność karna
Rada Najwyższa Ukrainy w celu ograniczenia procederu nielegalnego przekraczania granicy przez mężczyzn wprowadziła w kwietniu 2022 r. prawo, które za takie działania przewiduje odpowiedzialność karną — w postaci kary grzywny w wysokości 10-15 tysięcy złotych, a w wyjątkowych przypadkach także kara aresztu.
Problemy z powodu zakazu
Zamknięcie ogromnej liczby obywateli w kraju spowodowało kilka problemów wewnętrznych, które szkodzą Ukrainie. Dotyczą one przede wszystkim działań na szczeblu międzynarodowym, które mogłyby być dodatkowym źródłem dla budżetu — na przykład zawieranie umów, transport towarów zza granicy czy prowadzenie międzynarodowych projektów. Nie dochodzą one do skutku, ponieważ jedna strona działań nie może swobodnie wyjechać z Ukrainy, aby je realizować. Problemy występują także w sferze wojskowej — pojawiają się głosy, że nie tylko bronią walczy się ja ojczyznę, ale także pobudzaniem działań gospodarczych, w tak trudnej sytuacji. Jeżeli ktoś czuje, że nie da rady chronić kraju na froncie, powinien mieć możliwość wspierać go — na przykład — pracując za granicą. Powyższe komplikacje chciano zażegnać proponując wprowadzenie wszelkiego rodzaju zabezpieczenia w postaci opłat czy zastawów, które motywowałyby obywateli do powrotu do kraju (na luty 2023 roku nic takiego nie obowiązuje).
Fake newsy
Nowoczesna wojna posiada jeszcze jeden front — wirtualny. Ma on na celu między innymi destabilizowanie nastrojów społecznych poprzez szerzenie fake newsów. Mechanizm jest bardzo prosty — postawienie strony ukraińskiej w negatywnym świetle powoduje, że wspieranie jej w wojnie może się jawić jako złe posunięcie wśród wspólnoty międzynarodowej. Jest to zamierzona akcja, będąca częścią działań wojennych. Dookoła kwestii powszechnej mobilizacji powstało wiele mitów, dlatego każdą tego typu informację należy poddawać procedurze fact-checkingu. Możemy robić to na własną rękę (instrukcję jak to zrobić znajdziemy na portalach typu Niebezpiecznik.pl), ale możemy skorzystać z portali temu dedykowanym:
- Demagog.pl — w zakładce „Ukraina” możemy znaleźć analizy fake newsów dotyczące wojny i sytuacji międzynarodowej z nią związanej.
- Fact-cheking Wprost Ukraina — analizy dotyczą nie tylko wiadomości, ale też taktyki oszustów wykorzystujących sytuację wojny (np. podawanie się za GUS w ankietach na temat przyjmowania uchodźców, które miały na celu podsycić nastroje antyukraińskie).
- War in Ukraine — EDMO — portal Unii Europejskiej, która zajmuje się badaniem fact-checkingu informacji, które pojawiły się na terytorium państw należących do sojuszu. Co kilka miesięcy pojawia się raport podsumowujący zaistniałe fake newsy, a po 24 lutego 2022 r. powstała sekcja „War in Ukraine”.