Nie wszystkie placówki medyczne w Polsce przyjmują pacjentów bez opłat. Darmową opiekę zapewniają tylko przychodnie, które mają podpisane umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest NFZ, jakie usługi zapewnia oraz kto może z nich skorzystać. Dowiesz się, jak zapisać się do lekarza rodzinnego czy specjalisty oraz jak uzyskać poradę z języku ukraińskim lub rosyjskim.
Czym jest Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ)?
Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) to instytucja odpowiedzialna za organizację i finansowanie publicznej opieki zdrowotnej w Polsce. Jego celem jest zapewnienie powszechnego dostępu do świadczeń medycznych. NFZ podpisuje umowy z placówkami medycznymi i na ich podstawie pokrywa koszty leczenia pacjentów.
W praktyce oznacza to udostępnienie dla każdej uprawnionej osoby usług takich jak:
- podstawowa opieka zdrowotna,
- opieka nocna i świąteczna,
- lecznictwo szpitalne,
- ambulatoryjna opieka specjalistyczna,
- doraźna pomoc stomatologiczna,
- korzystanie z refundacji do leków i wyrobów medycznych.
Czy jako obywatel Ukrainy mam prawo do bezpłatnych usług medycznych w Polsce?
Tak. Dzięki specustawie o pomocy obywatelom Ukrainy, jaka obowiązuje od marca 2022 roku, Ukrainki i Ukraińcy, którzy przyjechali do Polski po 24 lutego, mogą korzystać z bezpłatnej opieki medycznej w placówkach, które podpisały umowy z NFZ. Fundusz, korzystając z dodatkowych środków z budżetu państwa, pokryje koszty tych wizyt. Dotyczy to także kosztów refundowanych leków.
Ważne! Nie trzeba mieć przyznanego numeru PESEL, żeby korzystać z bezpłatnej opieki medycznej w Polsce. Uprawnienia do bezpłatnej opieki medycznej w ramach NFZ na mocy specustawy traci osoba, która wyjedzie z Polski na dłużej niż 30 dni.
Prawo do korzystania z publicznej opieki zdrowotnej obejmuje:
- obywateli Ukrainy, którzy bezpośrednio przekroczyli granicę polsko-ukraińską po 24 lutego,
- ich małżonków, także nieposiadających obywatelstwa ukraińskiego,
- obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka i członków ich najbliższej rodziny, którzy wjechali do Polski od 24 lutego 2022 roku. Dotyczy to najbliższych krewnych, ale także osób pozostających we wspólnym pożyciu;
- dziecko urodzone już w Polsce (jeżeli jego matka przybyła do Polski po 24 lutego lub jest żoną obywatela Ukrainy, który przybył po Polski po zeszłorocznej eskalacji konfliktu w Ukrainie).
Specustawa nie obejmuje Ukrainek i Ukraińców, którzy przebywali w Polsce przed 24 lutego. Mogą oni korzystać z darmowej opieki medycznej, o ile posiadają ubezpieczenie. Niemniej dotyczą ich osobne regulacje. Przeczytasz o nich w poradniku NFZ (w języku polskim i angielskim).
Zobacz także! IQVIA Script Translator pozwala ono znaleźć europejskie (w tym polskie) odpowiedniki leków ukraińskich. Wejdź na ukrainemedlist.solutions.iqvia.com i wpisz substancję, jaką leczyłaś(-łeś) się dotychczas, żeby znaleźć jej polski odpowiednik.
Źródła: NFZ, Pomoc medyczna dla obywateli Ukrainy – zasady udzielania i rozliczania świadczeń (na dole strony w języku ukraińskim) [dostęp: 25.05.2023]; NFZ, Pacjenci z Ukrainy mają prawo do leków refundowanych [dostęp: 25.05.2023].
Choć polski ustawodawca zapewnił bezpłatne usługi medyczne dla osób uchodźczych, uregulowana nie została kwestia ich dostępności w języku pacjenta. Nie mamy pewności, czy na miejscu będzie osoba, która mówi po ukraińsku czy rosyjsku. Niektóre placówki czy szpitale finansują takie usługi albo korzystają z kompetencji własnego personelu, nie jest to jednak normą. Dodatkowo część specjalistów wymaga, by pacjent przyszedł z osobą tłumaczącą. Przed wizytą warto upewnić się, jak wygląda praktyka w wybranej placówce.
Poniżej wskazujemy, jak ogólnie działają zapisy do lekarza rodzinnego i specjalisty w Polsce. Następnie opisujemy, gdzie uzyskać informacje o świadczeniach w języku ukraińskim lub rosyjskim.
Źródło: Rzecznik Praw Obywatelskich, Problemy opieki zdrowotnej uchodźców z Ukrainy. Resort zdrowia informuje RPO o swych działaniach [dostęp: 29.05.2023].
Jak zapisać się do lekarza pierwszego kontaktu
Publiczne placówki zdrowia – czyli te, które podpisały umowę z NFZ – mają obowiązek przyjąć każdego obywatela Ukrainy, który przybył do Polski po 24 lutego 2022 roku. Aby zapisać się do lekarza pierwszego kontaktu, należy udać się do poradni. Na miejscu można ustalić najbliższy termin wizyty. Dokumentem uprawniającym do rejestracji jest paszport z wbitym stemplem wjazdu na teren kraju (nie wcześniejszym niż 24 lutego). Mogą być także innego dokument podróży albo zaświadczenie wydanego przez Straż Graniczną RP.
Ważne! Choć nie jest to wymagane, osoby, które otrzymały numer PESEL, zostaną poproszone o jego pokazanie. Ułatwi to placówkom zapisy, a NFZ rozliczenie usług.
Z wyjątkiem dokumentów poświadczających datę przyjazdu do Polski, warto zaopatrzyć się w listę przyjmowanych leków i istniejącą dokumentację medyczną. Jest to szczególnie ważne w przypadku osób, które kontynuują leczenie rozpoczęte w Ukrainie. Brak dokumentacji może utrudnić np. wypisywanie recept. Szczegółowe ustalenia tej kwestii możliwe są jednak tylko podczas indywidualnej konsultacji z lekarzem.
Praktyczne informacje o rodzaju świadczonej pomocy w języku ukraińskim znajdziesz w zakładce Pomoc medyczna dla obywateli na stronie NFZ. Znajdują się tam aktualności i opisy najważniejszych zasad świadczenia usług zdrowotnych.
Jak zapisać się do specjalisty
Aby skorzystać z darmowej porady specjalisty innego niż dentysta, np. dermatologa, neurologa czy okulisty, najpierw należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu. Na podstawie wywiadu z pacjentem wystawi on odpowiednie skierowanie. Dopiero z takim skierowaniem można zapisać się do odpowiedniej placówki. Zapisy wyglądają podobnie jak te do lekarza pierwszego kontaktu – najpierw szukamy specjalisty/poradni, która przyjmuje w ramach NFZ, nawiązujemy kontakt i umawiamy termin.
Tak wygląda teoria, niemniej w praktyce – bez względu na narodowość czy źródło uprawnień – trzeba liczyć się z tym, że darmowy dostęp do specjalistów może być trudny. W zależności od regionu i rodzaju specjalisty na wizytę możemy czekać od kilku dni czy tygodni do kilku bądź nawet kilkunastu miesięcy. W pilnych przypadkach lekarz wypisujący skierowanie może postarać się o wyznaczanie terminu w trybie priorytetowym, ale nie zawsze jest to możliwe. Wówczas pozostaje udanie się do lekarza prywatnie, co wiąże się z kosztami.
Opieka zdrowotna w języku ukraińskim i rosyjskim
Według specustawy wszystkie uprawnione osoby uchodźcze mogą korzystać z opieki zdrowotnej na takich samych zasadach jak objęci ubezpieczeniem Polacy. Utrudniony dostęp mogą mieć jednak osoby, które nie mówią po polsku. Placówki, które świadczą bezpłatne usługi medyczne, nie mają bowiem obowiązku zapewnienia ich w języku ukraińskim, angielskim czy rosyjskim.
Istnieją jednak przydatne narzędzia, które ułatwiają szukanie placówek z wielojęzycznym bądź ukraińskim personelem:
- medicalhelp.pl – wyszukiwarka placówek z personelem, który mówi w języku ukraińskim;
- lekarzedlaukrainy.pl – dostępna w języku polskim, ukraińskim, rosyjskim i angielskim wyszukiwarka miejsc bezpłatnej pomocy psychologicznej i medycznej dla uchodźców wojennych w prywatnych placówkach;
- Nowa Poliklinika – ukraińska placówka mająca umowę z NHSU (National Health Service of Ukraine) oferująca bezpłatne porady online. Aby z nich skorzystać, potrzeba złożyć deklarację (trwa to do 20 min) za pośrednictwem chatbotów na Telegramie i Viberze. Spotkania obywają się na platformie ZOOM;
- Centrum Pomocy Medycznej dla Uchodźców – do centrum można zgłaszać się telefonicznie, od poniedziałku do piątku w godzinach 8.00–14.00;
- warszawskie Centrum Medycznego Damiana uruchomiło infolinię w języku ukraińskim pod numerem 22 566 22 20; dzwonić można od poniedziałku do piątku w godz. 7.00–21.00;
- Fundacja Alivia – fundacja oferuje pomoc ukraińskojęzycznym pacjentom onkologicznym. Zgłaszać się można pod adresem [email protected];
- mapujpomoc.pl – klikając w zakładkę Zdrowie, znajdziesz organizacje pozarządowe i instytucje, które oferują bezpłatne konsultacje medyczne. Możesz zawęzić poszukiwania, wpisując swoją miejscowość lub region.
Źródła: Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej, Aktualności dotyczące opieki nad pacjentami z Ukrainy [dostęp: 25.05.2023]; Ukrainian in Poland, Nova Poliklinika umożliwia bezpłatne konsultacje lekarskie [dostęp: 25.05.2023].
Czy jako uchodźca jestem ubezpieczony w Polsce?
Nie, w Polsce nie istnieją specjalne ubezpieczenia dla uchodźców. Dzięki postanowieniom specustawy z marca 2022 roku obywatele Ukrainy, którzy przyjechali do Polski 24 lutego 2022 lub później, są jednak traktowani tak jak ubezpieczeni Polacy przez NFZ. Mogą więc korzystać z darmowej opieki medycznej, a także innych świadczeń, jak zasiłki czy zapomogi. Nie oznacza to jednak, że są ubezpieczeni.
Konto pacjenta w języku ukraińskim i aplikacja Likar
Aby ułatwić komunikację na linii lekarz z Polski–pacjent z Ukrainy, powstała specjalna aplikacja dla pacjentów z Ukrainy oraz ich polskich lekarzy LikarPL. Aplikacja podzielona jest na dwa moduły: Pacjent i Lekarz. Pacjent wypełnia dane dotyczące swojego zdrowia i zapisuje je w formularzu. Formularz ma konkretny numer. Jeśli przed wizytą pacjent poda lekarzowi datę urodzenia oraz numer z formularza, lekarz będzie miał dostęp do danych w języku pacjenta oraz po angielsku. Dzięki temu będzie mógł przygotować się do wizyty. Zarejestrować się do LikaraPL można pod tym linkiem.
Ministerstwo Zdrowia udostępniło Internetowe Konto Pacjenta w języku ukraińskim. IKP daje dostęp do podstawowych dokumentów medycznych: e-recepty, e-skierowania, wyboru lekarza. Warto jednak mieć na uwadze, że konto dostępne jest tylko dla osób, które mają przydzielony numer PESEL. Informacje o tym, jak działa i jak założyć konto znajdziesz na stronie Ministerstwa.
Przydatne infolinie
Informacji możesz poszukać także pod specjalnie uchronionymi bezpłatnymi infoliniami:
- 800 190 590 – ogólnodostępna infolinia NZF udzielająca informacji o świadczeniach medycznych. Pod tym numerem pacjenci mogą też zgłaszać potrzebę kontynuowania w Polsce leczenia onkologicznego lub hematologicznego;
- 800 137 200 – działająca w nocy (między 18 a 8 rano), weekendy i święta specjalna Teleplatforma Pierwszego Kontaktu w języku ukraińskim;
- 503 703 974 – pod tym numerem znajdziesz informacje o opiece zdrowotnej uchodźców z niepełnosprawnością.
Źródła: Rządowa strona Domowa Opieka Medyczna [dostęp: 29.05.2023]; Moja Warszawa, Pomoc medyczna dla obywateli Ukrainy [dostęp: 29.05.2023].